Na Starym Mieście Rodos, przy ulicy Ippoton mieści się maleńkie muzeum, w którym zgromadzono przedmioty wydobyte u wybrzeży wyspy. Muzeum podwodnych starożytności (gr. Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων), bo o nim mowa, otwarte jest w sezonie letnim w godzinach 8:30 – 15:30. Wstęp na ekspozycję jest wolny. Organizatorem wystawy jest Eforat podwodnych starożytności.
Czym jest Eforat Podwodnych Starożytności?
Eforat Podwodnych Starożytności to specjalna służba peryferyjna greckiego Ministerstwa Kultury i Sportu. Została założona w 1976 roku, a jej celem jest ochrona podwodnych zabytków, do których zaliczają się wraki starożytnych statków, osady lub starożytne instalacje portowe. Od 2003 roku, kiedy wraki statków i samolotów starsze niż 50 lat od daty budowy, łącznie z ich elementami przenośnymi, zostały uznane za zabytki ze względu na ich walory historyczne, techniczne, naukowe i kulturalne, Eforat Archeologii Podwodnej zajmuje się również ich ochroną.
W szczególności Eforat jest odpowiedzialny za:
- Prace publiczne i prywatne na morzu (budowa portów itp.)
- Wydawanie zezwoleń na badania podwodne, hodowlę ryb, akwakulturę, połowy muszli, układanie kabli
- Prace na wybrzeżu i na plaży
- Zezwolenie na fotografię podwodną, tworzenie filmów i nagrywanie wideo.
- Prowadzenie spraw nielegalnego handlu antykami oraz konfiskat, wydawanie zezwoleń na legalne posiadanie antyków.
- Inspekcję Archeologiczną w celu odnalezienia podwodnych zabytków.
- Ochronę i wyeksponowanie podwodnych zabytków.
- Wydawanie zezwoleń na eksplorację wraków.
Wielki Port (Megas Limen): Brama łącząca wschód z zachodem
Rodos było węzłem komunikacyjnym dla transportu towarów do oraz ze wschodniej części Morza Śródziemnego. Był także przystankiem pielgrzymkowym do Ziemi Świętej. Zatopione znaleziska archeologiczne z miejskiego portu handlowego pomagają zrozumieć skalę i intensywność aktywności morskiej i ruchu handlowego, jakiego miasto doświadczyło na przestrzeni wieków.
Głównym dowodem na istnienie morskich szlaków handlowych jest ceramika. Amfory i dzbany z Morza Egejskiego, Morza Czarnego, Azji Mniejszej, Syrii, Palestyny, Egiptu, Afryki Północnej, Włoch i Hiszpanii wskazują na pochodzenie produktów rolnych, którymi handlowano na Rodos. Innym towarem była luksusowa zastawa stołowa z Bizancjum i świata arabskiego, która docierała na przestrzeni wieków do wymagających konsumentów na Rodos. Znaleziska te znajdują się teraz w Muzeum podwodnych starożytności.
Wrak statku handlowego na Rodos
W 2008 roku przy porcie w Rodos odkryto fragmenty zatopionego statku. W listopadzie 2013 roku Grecki Eforat Podwodnych Starożytności podjął się realizacji projektu, zakładającego częściowe wykopaliska wraku bizantyjskiego z końca XII wieku leżącego w porcie handlowym Rodos. Statek najwyraźniej zatonął przy samym wejściu do średniowiecznego portu.
Wrak znajduje się około 70 m na zachód od północnej strony mola Anioła i spoczywa na głębokości 13 – 14 metrów. Wrak został przykryty osadami piaszczystymi, powstałymi w wyniku ruchu łodzi współczesnego portu. Dlatego zakopane w piasku części drewnianego kadłuba zachowały się w dość dobrym stanie. Na podstawie zebranych danych ustalono, że statek ten musiał mieć wyjątkowo duże wymiary i szczególnie skomplikowaną konstrukcję.
Charakterystyczne odłamki ceramiki (amfora wrzecionowata z wysokimi uchwytami) znalezione w warstwie wierzchniej oraz fragmenty zielonych szkliwionych kubków znalezionych w wykopie próbnym datowane są na drugą połowę XII w. n.e. Podczas badań próbki drewnianej ramy w laboratorium archeologicznym „Demokryta”, ustalono jej datę na lata 1020–1155.
W okresie od 29 października do 30 listopada 2013 roku zakończono pierwszy okres systematycznych prac eksploatacyjnych ww. wraku. Odkryto dużą część ładunku, na którą składały się podobne amfory z XII i XIII wieku naszej ery. Znaleziono także części średniowiecznego kadłuba, ukazujące szczegóły budowy statku. W szczególności odsłonięto i zarejestrowano części kadłuba statku (nadburcia, pokłady, okładziny), jego raf, a także rozległe sekcje dolnego pokładu. Wykopaliska przeprowadzono na łącznej powierzchni około 80 metrów kwadratowych, co stanowi jedynie około 1/6 całkowitej powierzchni. Po badaniach drewniane elementy statku pokryto specjalną geowłókniną, a teren wykopalisk zasypano, aby zabezpieczyć wrak do następnego sezonu wykopaliskowego.
Konserwacja podwodnych zabytków na lądzie
Po zidentyfikowaniu, wykopaniu i zarejestrowaniu podwodnych dowodów archeologicznych, znaleziska zostały zakonserwowane i opublikowane, a wybrane artefakty są wyeksponowane w muzeum.
Konserwatorzy odpowiedzialni za znaleziska wraku statku na Rodos zdiagnozowali stan zachowania znalezisk. Ocenili też ryzyko wyciągnięcia ich z wody morskiej na powietrze. Następnie podjęli działania w celu zapobieżenia dalszemu pogarszaniu się stanu znalezisk podczas ich transportu do laboratoriów konserwatorskich. Na koniec zaprojektowali i zastosowali metody konserwacji. Takie, które są najbardziej odpowiednie dla obiektów archeologicznych, eksponowanych w gablotach lub przechowywanych w muzeum.
Dzięki ich pracy możemy podziwiać te unikatowe znaleziska, o których istnieniu kilka lat temu wstecz nikt nie miał pojęcia. Zobaczycie je właśnie tu, w maleńkim Muzeum podwodnych starożytności.
Źródło: Eforat Podwodnych Starożytności
