Sezon świąteczny Bożego Narodzenia i Nowego Roku, kończą obchody Theofania (Θεοφάνεια), czyli święto Objawienia Pańskiego. Zwane jest również Fota (gr. Φώτα ή Φωτά), a niekiedy święto Świateł (gr. ή Εορτή των Φώτων). To chrześcijańskie święto, upamiętniające chrzest Chrystusa nad rzeką Jordan, jest w kościele prawosławnym czczone w sposób szczególny. Z datą tą wiążą się różne lokalne zwyczaje ludowe, oraz obrzędy religijne, a ich rodzaj zależy nie tylko od regionu Grecji, lecz nawet od danej wioski.
W przeddzień święta
Świętowanie rozpoczyna się już w przeddzień, czyli 5 stycznia. Jest to dzień, w którym wierni odwiedzają świątynie, a na stołach pojawia się tylko postne jedzenie. Po domach wędrują dzieci śpiewając specjalną kolędę. Jednak w tym dniu, nie tylko dzieci odwiedzają mieszkańców. Czyni to też papas, który święci domostwa.
Theofania – święto ognia i wody
6 stycznia już od rana w kościołach odbywają się nabożeństwa i śpiewy. Po eucharystii uroczysta procesja udaje się nad wodę, w naszym przypadku nad morze, gdzie następuje najbardziej widowiskowa część uroczystości.Tutaj papas czyta słowa ewangelii, po czym święci wodę i wrzuca do niej krzyż. Śmiałkowie, którzy nie boją się zimnej wody rzucają się do wody by zdobyć krucyfiks. Kto dopłynie pierwszy i krzyż pochwyci, temu szczęścić się będzie przez cały rok.
W tym momencie dzwony zaczynają dzwonić, a zgromadzeni wokół widowiska rybacy wypuszczają race. Oczywiście tak jest, w dużych ośrodkach. W małych wsiach, wszystko odbywa się na mniejszą skalę i nie jest tak spektakularne.
Podstawowym rytuałem tego dnia jest poświęcenie wody i nurkowanie w wodzie na pamiątkę chrztu udzielonego Jezusowi przez św. Jana Chrzciciela.
Różne oblicza Theofanii
Dlatego obrzędy związane są z wodą, lecz mogą się między sobą różnić. I tak naLefkadzie, do wody razem z krucyfiksem trafiają pomarańcze, które następnie pobłogosławione zawisną obok kościelnych ikon.
Na Symi przy okazji wyławiania krzyża, nurkowie organizują swoiste zawody, kto wytrzyma dłużej pod wodą, wstrzymując oddech.
Jednak święto to ma również za cel oczyszczenie, czyli uwolnienie ludzi od wpływu demonów. Stąd też wiele zwyczajów, które mają korzenie jeszcze w starożytności.
W Kastorii, mieszkańcy reaktywują zwyczaj zwany rokantzaria (ροκαντζάρια). Przebierają się i zakładają przerażające maski, by odpędzić złe duchy. W wielu wioskach rodyjskich ludzie przebierają się za kalikantzari (καλικάντζαροι), czyli złośliwe skrzaty i robią psikusy.
Mieszkańcy wielu obszarów w tym dniu kąpią się w morzu, nurkują, myją narzędzia rolnicze, a nawet ikony. W powszechnej opinii ludowej nawet ikony z upływem czasu tracą swoją pierwotną siłę, którą odzyskują poprzez zanurzenie w wodzie poświęconej.
Nie można zapominać o świątecznym menu. Na stole w tym dniu króluje wieprzowina oraz inne dania mięsne.
7 stycznia świętuje Jan Chrzciciel i chociaż dzień ten nie jest ta hucznie obchodzony jak Theofania, to pozostaje dniem świątecznym, a wszyscy pobożni Grecy odwiedzają świątynie.
Przykład poniżej: Gennadi 2015
