Choć jeżowce zachwycają swoim wyglądem, mogą być poważnym zagrożeniem dla nieuważnych plażowiczów. Te niepozorne morskie stworzenia często kryją się między skałami lub w mule, a nadepnięcie na nie może skończyć się bolesnym i nieprzyjemnym incydentem. Co warto wiedzieć o jeżowcach, gdzie na nie uważać i jak reagować w razie ukłucia?
Czym są jeżowce i czy naprawdę są groźne?
Jeżowce to niewielkie morskie bezkręgowce należące do gromady szkarłupni. Najczęściej można je spotkać w płytkich wodach mórz i oceanów, zwłaszcza w rejonach tropikalnych i subtropikalnych. Ich ciało pokryte jest twardą skorupą i gęsto rozmieszczonymi kolcami, które stanowią ich główny system obronny.
Choć nie są agresywne, kontakt z jeżowcem – szczególnie przypadkowe nadepnięcie – może być bardzo bolesny. Jeżowce nie tylko ranią kolcami, które łatwo wbijają się w skórę, ale niektóre gatunki (np. z rodzaju Toxopneustes) wyposażone są w drobne szczypczyki – tzw. pedicellaria, które mogą wstrzyknąć toksynę powodującą opuchliznę, pieczenie, a czasem nawet paraliż części ciała. Więcej o jeżowcach przeczytasz na Wikipedii.
Objawy po ukłuciu
Po nadepnięciu na jeżowca najczęściej występuje ostry ból w miejscu rany, zaczerwienienie i obrzęk, uczucie pieczenia, a także zasinienie lub sine plamy. Często towarzyszy temu nagłe osłabienie lub silne zmęczenie.
W bardziej poważnych przypadkach, zwłaszcza gdy kolce się złamały i zostały pod skórą, może dojść do zakażenia, martwicy tkanek, a nawet problemu z poruszaniem stopą. U osób uczulonych lub przy większym zatruciu może wystąpić gorączka, wymioty, zawroty głowy, a nawet zaburzenia oddychania. W skrajnych i rzadkich przypadkach nieleczone objawy mogą prowadzić do niewydolności oddechowej, a konsekwencji nawet śmierci.
Nie chcę was straszyć, lecz przestrzec, by nie bagatelizować objawów!
Pierwsza pomoc, czyli co zrobić, gdy nadepniesz na jeżowca?
Jeśli zostaniesz ukłuty przez jeżowca, przede wszystkim nie panikuj. Usiądź w bezpiecznym miejscu i oceń sytuację.
Następnie usuń widoczne kolce. Najlepiej pincetą, ale bardzo delikatnie. Niektóre kolce są kruche i mogą się łamać. Następnie zanurz stopę w gorącej (powyżej 40 stopni Celsjusza) wodzie, która pozwoli zneutralizować toksyny. Jeżeli masz możliwość, umyj skórę wodą z mydłem lub zdezynfekuj ranę – np. wodą utlenioną lub alkoholem.
Aby złagodzić początkowy ból po użądleniu, możesz sięgnąć po dostępne bez recepty środki przeciwbólowe, takie jak ibuprofen lub paracetamol. Na miejsce użądlenia warto również nakładać miejscowy antybiotyk w postaci kremu, przynajmniej trzy razy dziennie. W przypadku swędzenia pomocny może być krem z hydrokortyzonem stosowany miejscowo. Unikaj też chodzenia boso i obserwuj ranę przez najbliższe dni.
Jeśli rana się nie goi, ból narasta, występuje gorączka lub objawy neurologiczne – konieczna jest wizyta u lekarza, który może usunąć głęboko tkwiące kolce, podać antybiotyki lub zastrzyk przeciwtężcowy.
Gdzie najczęściej można spotkać jeżowce?
Jeżowce najchętniej przebywają w miejscach spokojnych, skalistych i płytkich. Występują głównie w płytkich wodach przybrzeżnych, takich jak baseny skalne, rafy koralowe oraz małych zatokach z kamienistym dnem, mętną wodą i niewielkimi prądami.
Szczególną ostrożność warto zachować w Zatoce Anthony’ego Quinna na Rodos. Choć to piękne i popularne miejsce do snorkelingu, znane jest z dużej liczby jeżowców ukrytych wśród skał. Można je spotkać również w skalistych zatokach Symi i Chalki. Ich obecność nie zawsze jest widoczna gołym okiem, dlatego wchodząc do wody bez odpowiedniego obuwia, można łatwo się zranić.
Jak unikać kontaktu i chronić się przed ukłuciem?
Najlepiej unikać miejsc, gdzie jeżowce mogą przebywać, takich jak skaliste zatoki i obszary z podwodnymi formacjami. Ponadto, aby uniknąć nieprzyjemnych spotkań z jeżowcami:
- Zawsze wkładaj gumowe buty do pływania, szczególnie w miejscach skalistych.
- Nie brodź w mętnej wodzie przy brzegu, jeśli nie widzisz dna.
- Unikaj siadania lub opierania się o podwodne skały.
- Ostrzegaj innych – zwłaszcza dzieci – o obecności jeżowców w danym miejscu.
Jeżowce w kuchni śródziemnomorskiej
Na koniec ciekawostka. Jeżowce, chociaż mogą stanowić zagrożenie, są też cenionym przysmakiem! W niektórych regionach Grecji zbiera się je na własny użytek. Pamiętać trzeba, że jadalne są samice, które zawierają jadalną ikrę (pomarańczową lub żółtą). Ich smak porównywany jest do świeżych ostryg, z lekką nutą jodu.
Jak odróżnić jeżowce żeńskie od męskich? Męskie są bardzo czarne, mają duże kolce i meszek przed buzią. Żeńskie z kolei mają różnorakie odcienie czerni i mniejsze kolce, a na nich często są przyczepione małe kamienie i wodorosty.
Warto jednak wiedzieć, że samodzielne zbieranie jeżowców bez pozwolenia jest nielegalne i może zakończyć się mandatem. Jeśli nie macie zezwolenia, nie możecie wyławiać na własną rękę jeżowców. Zawsze można podejść do jakiegoś rybaka i zapytać, czy być może nie złowił jeżowca i Was nie poczęstuje lub po prostu możecie go kupić.
Chcąc otworzyć jeżowca, warto byłoby mieć specjalne narzędzie, coś na wzór dziadka do orzechów. Jednak, gdy go nie mamy, sprawdzi się też widelec bądź też nóż. Przecinamy skorupę dookoła, zaczynając od strony, w której znajduje się buzia. Następnie otwartego jeżowca wkładamy do wody morskiej, żeby go oczyścić. Wyciągamy wszystkie wnętrzności, pozostawiając pomarańczową ikrę. Możemy ją wydłubać łyżeczką i przełożyć na talerz lub zjeść prosto ze skorupy. Jak przygotujemy danie? W zasadzie, kiedy jest wyczyszczony, jest już gotowe! Surowy jeżowiec smakuje najlepiej. Można dodać cytrynę i trochę oliwy, jeśli akurat macie ją pod ręką.
Podsumowując…
Jeżowce to piękne, ale niebezpieczne stworzenia, których nie należy lekceważyć. Nadepnięcie na nie może skończyć się silnym bólem, a nawet poważnymi powikłaniami zdrowotnymi. Dlatego warto zachować ostrożność, zaopatrzyć się w odpowiednie obuwie i unikać kontaktu z dnem w skalistych zatokach. Pamiętaj: lepiej zapobiegać niż leczyć – szczególnie na wakacjach!
