Post po grecku nazywany Νηστεία to dobrowolne powstrzymanie się od spożywania pewnego rodzaju pokarmu przez określony czas. Pości się głównie z przyczyn religijnych, rzadziej ze względów zdrowotnych. W kościele prawosławnym podobnie jak w kościele katolickim Wielki Post należy do jednego z bardziej rygorystycznych i najdłuższych. Jednak to nie jedyny post, jaki obowiązuje w kościele prawosławnym. Ortodoksyjni poszczą średnio przez pół roku, a w 2021 roku jest to aż 188 dni.
Wielki Post
O tym, czym jest dla Greków Wielki Post, pisałam już wcześniej we wpisie Wielki Post po grecku. W Kościele prawosławnym Post przed Paschą, czyli Μεγάλη Τεσσαρακοστή lub Σαρακοστή trwa aż 48 dni, od Czystego Poniedziałku (gr. Kathara Deftera) do Wielkiej Soboty włącznie.
Natomiast przed Sarakosti jest jeszcze trzytygodniowy okres przygotowawczy do tego długiego postu. Okres przygotowawczy, będący stopniowym odstawianiem poszczególnych pokarmów trwa trzy tygodnie, od niedzieli „celnika i faryzeusza”. W sumie więc okres poszczenia przed grecką Paschą to 70 dni. Jest to najbardziej drobiazgowy okres poszczenia w całym roku liturgicznym.
Jednak nawet w tym okresie zdarzają się dni, w których można odejść od poszczenia. Dni takich jest trzy: 25 marca w święto Zwiastowania NMP, kiedy dopuszcza się jedzenie ryb. Drugim takim dniem jest Niedziela Palmowa, a trzecim przypadające na 9 marca, święto 40 Męczenników, kiedy wolno spożywać olej.
Post bożonarodzeniowy
To drugi pod względem ważności oraz czasu trwania post. Trwa on 40 dni, od 15 listopada do 24 grudnia włącznie. Podczas tego postu można jeść ryby codziennie, oprócz środy i piątku, a także oprócz ostatniego tygodnia przed świętami, kiedy zachowujemy ścisły post.
Post Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
To dwutygodniowy post przed świętem maryjnym przypadającym na 15 sierpnia. Od 1 do 14 sierpnia obowiązuje ścisły post, z wyjątkiem 6 sierpnia w święto Przemienienia, kiedy można spożywać ryby.
Jest to ścisły post, kiedy nie jemy nie tylko ryb, ale także wina i oliwy. Te dwa ostatnie produkty można używać jedynie w soboty i niedziele. 15 sierpnia w kościele prawosławnym to największe święto Matki Bożej, dlatego też post ten jest krótki, ale surowy.
Posty powszechne i przed mniejszymi świętami
Przez cały rok środa i piątek są dniami ścisłego postu. Post piątkowy został ustanowiony na pamiątkę ukrzyżowania, a post środowy na pamiątkę zdrady Judasza. W tych dniach nie spożywa się nawet ryb ani oliwy.
Ścisły post obowiązuje w następujących dniach:
- 5 stycznia – Objawienie Pańskie
- 14 września – Podwyższenia Krzyża Świętego
- 29 sierpnia – dzień ścięcia głowy Jana Chrzciciela
Do tego dochodzi kilkudniowy post Świętych Apostołów w czerwcu, pozwalający na jedzenie ryb i kończący się 29 czerwca świętem Piotra i Pawła. Ostatnim postem ścisłym jest wigilia Bożego Narodzenia.
Kiedy wolno jeść wszystko?
Poniedziałek, wtorek, czwartek, sobota i niedziela to dni, w których można jeść wszystko, poza okresami postu przed Bożym Narodzeniem, Paschą i świętem 15 sierpnia. Przy czym zwykle soboty i niedziele nie są rygorystycznie postne. W tych dniach wolno spożywać olej, z wyjątkiem Wielkiej Soboty, ponieważ w tym dniu Chrystus przebywa w grobie.
Kościół nie tylko zdefiniował okresy postu. Określił też okresy, kiedy możemy jeść wszystko. Nazywane są one Περίοδοι Απολυτές i zaliczamy do nich:
- Okres od 25 grudnia do 06 stycznia, z wyjątkiem wigilii Objawienia Pańskiego, czyli 5 stycznia
- W tygodniu wielkanocnym
- Przez tydzień po Pięćdziesiątnicy (Zesłaniu Ducha Świętego)
- W trzecim tygodniu przed Wielkim Postem
Jak widać, postów tych jest sporo i nawet Grecy się w tym gubią. Dlatego też opracowano specjalne kalendarze dla poszczących, które można dostać w wersji papierowej, a także coraz powszechniej na różnych stronach internetowych. Przykład takiego kalendarza poniżej.
Postne jedzenie
Jeżeli wiemy już, kiedy pościć, to może chcielibyście dowiedzieć się jak pościć? Rodzaje zakazanej oraz dozwolonej w poście żywności zostały jasno określone i zbliżone są one do diety wegańskiej.
W dniach postu chrześcijanie są zobowiązani powstrzymać się od jedzenia:
- mięsa
- jajek
- produktów zwierzęcych
- mleka i produktów mlecznych
- ryb, skorupiaków, a także przetworów z ikry rybiej
- oliwy
- wina i różnych napojów alkoholowych
Co ciekawe, zakaz nie obejmuje oliwek, chociaż wyciska się z nich oliwę.
Podczas ogólnego postu można spożywać:
- Warzywa, owoce i soki
- Wywary z ziół i inne napoje bezalkoholowe
- Zboża i produkty zbożowe
- Olej sezamowy i Tahini
- Rośliny strączkowe
- Orzechy
Poza tym w Grecji przemysł nastawiony jest na produkcję różnych produktów postnych tzw. νηστίσιμα. Zwykle są to produkty sojowe, a wśród nich np. postne sery. Uwielbianym jak dla mnie produktem postnym jest chałwa, słodka i tłusta rozpusta, niemająca jak dla mnie nic wspólnego z poszczeniem i ograniczeniami. Do tej samej kategorii należą postne ciasta, torty, lody oraz inne „syropiaste” smakołyki.
Grecy bardzo ciekawie pojmują post, gdyż pościć po grecku nie oznacza ograniczać jedzenia, tylko jeść postne potrawy. Greckie gospodynie prześcigają się w wymyślaniu postnych potraw i słodyczy. Trudno im się zresztą dziwić, jeżeli pości się przez pół roku.
