Gdy myślimy o świętach, nie sposób pominąć tematu świątecznego stół, który nadal pełni funkcję integracyjną. Czym różni się świąteczny stół w Grecji, od tego, który znany w Polsce? Jakie potrawy są dla niego charakterystyczne? Poczytaj i pomyśl, które z nich możesz zaadaptować do polskich warunków.
Kiedy myślimy o świątecznym stole, nie dotyczy to tylko potraw przygotowywanych na Boże Narodzenie. Cały okres od 25 grudnia, poprzez nowy Rok, aż do 6 stycznia, czyli do święta Trzech Króli (Θεοφάνια) jest okresem świątecznym, podczas którego spożywa się specjalne potrawy, często tradycyjne i charakterystyczne dla każdego regionu.
Tradycyjne słodkie święta
Duża ilość tradycyjnych, greckich słodyczy bożonarodzeniowych to charakterystyczna cecha świątecznego stołu.
Tradycyjnie przygotowuje się słodkie ciasteczka orzechowe lub migdałowe obsypane zewsząd cukrem pudrem tzw. kourabiedes (κουραμπιέδες) oraz wilgotne, orzechowe ciasteczka z nutą pomarańczy, czyli melomakarona (μελομακάρονα). Wszędzie przygotowuje się kataifi (κανταΐφι), świąteczne ciasto orzechowe bez mąki, karidopita (καρυδόπιτα), migdałowe amigdalota (αμυγδαλωτά), ciasta pomarańczowe (πορτοκαλόπιτες) czy jabłkowe (μηλόπιτες), chociaż te ostatnie nie są tradycyjnie związane z Grecją, to jednak dawno temu w niż wrosły.
Każdy niemal region Grecji ma swoje własne przepisy na diples (δίπλες), czy na baklavę (μπακλαβά). Na Rodos przygotowuje się również isli (ισλί), czyli nadziewaną odmianę melomakarona, której receptura przyjechała wraz z wysiedlanymi Grekami z Azji Mniejszej. Również do specyfiki tego regionu zaliczyć możemy kiriarxos (Κυρίαρχος), czyli słodki naleśnik z miodem i winem, o swoistej symbolice. Miód miał bowiem symbolizować obfitość towarów do końca roku, a wino powodować, by rodzina „wzrastała” jak winorośl.
Vasilopita – ciasto noworoczne
Ciasto Vasilopita (Βασιλόπιτα) to wypiek szczególny, w którym ukrywał się skarb w postaci symbolicznego pieniążka, który miał stanowić dobrą wróżbę, dla szczęściarza, który znalazł go w swoim kawałku. Vasilopita na ciekawą historię, którą możecie przeczytać TUTAJ.
Vasilopita to ciasto szczególne również z tego względu, że przyjmuje różną formę w różnych regionach kraju. W Epirze i Tesalii zwykle jest wytrawne i przybiera formę ciasta z mięsem, niekiedy z serem lub porami. W innych regionach może być słodkim ciastem, różniącym się sposobem przygotowania i użytymi przyprawami. I tak w Smyrnie będzie kusiło pomarańczowym aromatem, podczas gdy w Evia będzie miało smak i aromat anyżku.
Ciasto w tej formie może być oblane polewą lub polukrowane. Często jest bogato zdobione. Istnieje też Vasilopita politiki (Βασιλοπιτα πολιτικη), która przyjmuje formę słodkiej chałki.
Christopsomo na świąteczny stół
Świąteczny stół nie może obejść się bez chleba. Oprócz słodyczy, przygotowuje się specjalny chleb zwany Christopsomo (Χριστόψωμο). Christopsomo uważany jest za główny chleb świąteczny, za chleb błogosławiony. W dzień Bożego Narodzenia gospodyni kroi i dzieli christopsomo pomiędzy swoją rodzinę oraz wszystkich, którzy zasiądą do stołu. Chleb ten w różnych miejscach przyjmuje różną formę oraz nazwy chleb Chrystusa (το ψωμί του Χριστού), Krzyże (Σταυροί) i inne.
W Sparcie chlebek bożonarodzeniowy ma kształt krzyża, podczas gdy w innych regionach Grecji jest okrągły. Piekąc go, koniecznie trzeba ozdobić go znakiem krzyża zrobionym z ciasta. Chleb ten często jest bardzo ozdobny, poprzez umieszczenie ozdób z ciasta, a niekiedy z orzechów lub bakalii.
Świąteczne mięsiwa
Na świątecznym stole nie może zabraknąć mięsiwa. Tradycyjnie w wielu miejscach Grecji, w tym okresie bije się świnie, stąd też popularność wieprzowiny na świątecznym stole. Z mięsa wieprzowego przygotowywano również domowe wędliny, a także konserwowano mięso, które miało niegdyś wystarczyć rodzinie, aż do wiosny.
Tak więc wieprzowina, w różnej postaci szynki, żeberek, kiełbas, steków, kotletów występują w każdym regionie Grecji i na każdym stole. Prócz tego króluje tu indyk, tradycyjnie nadziewamy farszem z kasztanów, a na Rodos popularnym daniem świątecznym jest też nadziewany baranek.
Pozostałe potrawy tradycyjne
Oprócz tego każdy region ma swoje własne potrawy świąteczne. Często są to dania, w których wykorzystuje się wieprzowinę, kapustę i inne warzywa. Przykładem najbardziej charakterystycznym są dolmadakia, czyli gołąbki w liściach winorośli lub lachanodolmades (λαχανοντολμάδες), czyli gołąbeczki z kapusty. Lokalnie nazywają się one również sarmadakia (σαρμαδάκια) lub giaprakia (γιαπράκια). Wykonane są z kapusty świeżej lub kiszonej, a nadzienie sporządzone jest z mięsa i ryżu. Gołąbeczki te podawane są w soku jajeczno-cytrynowym, avgolemono, rzadziej w sosie pomidorowym lub tak, jak w regionie Kozani, w sosie paprykowym.
Powodem, dla którego znajdziemy te gołąbeczki na świątecznym stole, jest ich sposób zawijania, który symbolizuje zawiniętego w pieluszki Chrystusa.
Innym ciekawym daniem świątecznym jest toursouloutiko (τουρσουλούτικο), którego przepis przywędrował do Grecji wraz z uchodźcami ze wschodniej Rumelii. Danie to składa się z siekanego mięsa wieprzowego umieszczonego pomiędzy warstwami kapusty i mocno doprawionego pieprzem i czosnkiem. Potrawa ta dusi się powoli w maśle, aż będzie gotowa.
Ozdobą oraz uzupełnieniem świątecznego stołu są owoce. Zarówno suszone, jak i świeże, dodawane do potraw, jak też świeże do spożywania w formie deseru. Obok popularnych granatów, o specjalnej symbolice, pojawiają się również owoce pigwy, cytrusy, a ostatnio również jabłka.
Świąteczny stół grecki wykorzystuje naturalne produkty i łączy ze sobą symbolikę ze smakiem. Jak wszystko na świecie ewoluuje, lecz równocześnie nadal dość mocno związany jest z tradycją i zwyczajami.
Καλά Χριστούγεννα!
