Ulica Ippoton (Ulica Rycerska) to chyba najbardziej znana rodyjska ulica. Spacer nią najlepiej rozpocząć przy placu Muzealnym, przy którym stoi Muzeum Archeologiczne oraz Kościół Matki Boskiej z Zamku. Zwiedzanie kończymy odwiedzinami w majestatycznym Pałacu Wielkich Mistrzów oraz oglądaniem ruin kościoła św. Jana. W kościele tym, 27 grudnia 1522 roku sułtan Sulejman Wspaniały modlił się po zwycięstwie. Później zamienił go na najważniejszą świątynię muzułmańską na wyspie, zwaną Wielkim Meczetem Rodos.
Chodząc po brukach średniowiecznej ulicy, warto po drodze zatrzymać się w muzeach mieszczących się w dawnych domach rycerzy oraz odwiedzić galerie sztuki, które dziś ożywiają tę historyczną przestrzeń. Jednym z takich miejsc jest Dom Djem, innym Muzeum Podwodnych Starożytności. Najważniejszymi miejscami podczas zwiedzania ulicy Ippoton i przyległości są budynki z okresu panowania rycerstwa.
Budynki przy ulicy Ippoton
I — Szpital joannitów, obecnie Muzeum Archeologiczne
Budynek częściowo przylega do ulicy Ippoton, lecz wejście znajduje się od strony Placu Muzealnego. Budowa tego imponującego kompleksu była długim i pracochłonnym zadaniem, a nowy szpital rozpoczął działalność dopiero w 1489 roku, pod pieczą Wielkiego Mistrza D’Aubusson. Jest to budynek zorganizowany wokół centralnego atrium, z arkadami na obwodzie. Podczas okupacji tureckiej mieściły się tu koszary, które znajdowały się tu, aż do czasów panowania włoskiego. Kolejne interwencje restauracyjne Włochów w latach 1912–1924 doprowadziły do odrestaurowania zabytku i utworzenia w nim Muzeum Archeologicznego. O Muzeum poczytacie we wpisie Muzeum Archeologiczne.
J — Willa Diomede de Villaragut
To budynek mieszkalny z XV wieku. Zachowana data 1489 r. oraz herb Diomedesa Villaragut na zachodniej fasadzie przy dzisiejszej ulicy Lachitos wskazują, że po zniszczeniach, jakich willa doznała podczas pierwszego oblężenia (1480 r.) przez Turków i trzęsienia ziemi, które nastąpiło po nim w 1481 r., dokonano w nim znaczących zmian. Podczas okupacji osmańskiej renowacje i przebudowy budynku doprowadziły do przekształcenia kompleksu w prywatną rezydencję. Dwór na górnym poziomie skrzydła wschodniego jest reprezentatywnym przykładem architektury dworskiej na Bałkanach w XXIV i XXIX wieku, uzupełniony o lokalne elementy dekoracyjne. Ponownie dwór został odrestaurowany przez Włochów w 1929 roku. W 1940 roku skrzydło zachodnie przeszło radykalną przebudowę wraz z przebudową piętra, które przybrało „rycerską” formę. W 1943 roku północna część tego skrzydła uległa poważnym zniszczeniom w wyniku bombardowań alianckich. Została ona następnie odrestaurowana przez Grecką Służbę Archeologiczną w latach 1946 –1947.
Więcej w artykule o Villaragut
K — Zakwaterowanie Hiszpanii
Zajazd Języka Hiszpańskiego to największy zachowany zajazd w średniowiecznym mieście Rodos, mierzący około 35 metrów długości i wychodzący fasadą na słynną Ulicę Rycerzy. Został zbudowany w latach 1421–1437 za czasów Wielkiego Mistrza Antoniego De Fluviana, początkowo jako dwa osobne budynki połączone później zadaszonym przejściem. Mieściła się tu siedziba języka Aragonii i Kastylii.
W zajazdach rycerze Zakonu Świętego Jana, pochodzący z tego samego obszaru językowego, zbierali się na narady, uczty i spotkania towarzyskie. Wielka sala zgromadzeń w zajeździe hiszpańskim została powiększona w XVI wieku i do dziś zachowuje swoje wymiary (21,50 × 8,20 m). Znajdowały się tu również kuchnie, magazyny oraz pokoje gościnne. Choć historyczne źródła wspominają o kaplicy, nie została ona odnaleziona.
W okresie osmańskim część budynku przekształcono w prywatne rezydencje, a wielką salę zamieniono na pierwsze piętro domu mieszkalnego. Dzięki starannej renowacji prowadzonej przez greckie Ministerstwo Kultury, Zajazd odzyskał wygląd z czasów joannitów z XVI wieku i stanowi dziś jeden z najcenniejszych zabytków Rodos.
G — Loggia
Jest to nazwa dużej arkady znajdującej się na szczycie ulicy Ippoton, która łączyła pałac Wielkiego Mistrza z kościołem świętego Jana. Ryciny podróżników pokazują, że loggia została w dużej mierze zniszczona przed wielką eksplozją w 1856 roku. Jej obecna forma jest wynikiem włoskiej rekonstrukcji.
F — Zakwaterowanie języka Prowansji
Budowla jest bardzo oszczędna w jakichkolwiek zdobieniach. Budynek ma niewielkie drzwi i okna oraz płaski dach. Na parterze, wokół wewnętrznego dziedzińca znajdowały się magazyny żywności, a na piętrze, pomieszczenia mieszkalne. Prostota miała przypominać rycerzom zakonnym o skromności i obronnym charakterze budowli.
Zakwaterowanie języka Prowansji przeszło wiele zmian i przebudów na przestrzeni wieków. Po zawaleniu się podczas trzęsienia ziemi w 1481 roku rozpoczęto prace restauracyjne, które zakończono w 1518 roku. Kolejne zmiany nastąpiły po oblężeniu w 1522 roku, gdy Turcy wznieśli nową łaźnię turecką na miejscu dawnego Zajazdu. W latach 1935–1940 Włosi dokonali kolejnej renowacji, usuwając wszystkie dodatki osmańskie oraz inne przybudówki, przywracając budynkowi jego pierwotny, rycerski charakter.
E – Dom Kapelana (przeora)
Rezydencja przeora, znana również jako kaplica Francji, to dwupiętrowy budynek położony na zachód od kaplicy Świętej Trójcy. Służyła jako mieszkanie dla księdza lub kapelana. Na głównej fasadzie zachował się herb Pierre’a Papefusta z inskrypcją, która informuje, że budynek został odbudowany od podstaw w 1483 roku. Wyżej widnieją herby Królestwa Francji z napisem „Capelle Francie”, a także herby wielkiego mistrza Zakonu, Fabricio dell Carretto, oraz rycerza Jeana Cherona, z informacją o zakończeniu budowy w 1519 roku. Mimo licznych modyfikacji w okresie osmańskim i dwóch renowacji w czasach włoskich budynek zachował swój pierwotny, rycerski charakter.
D — Kościół św. Trójcy z XIV wieku
Niewielki, gotycki kościół z XIV wieku, z charakterystyczną figurą Matki Boskiej z Dzieciątkiem w narożnej niszy. Choć w czasach okupacji tureckiej przekształcono go w meczet, kamienna figura przetrwała. Ten jednonawowy kościół miał unikalny łukowy dach, zanim został przekształcony w meczet z elipsoidalną kopułą. Przy głównym wejściu można zobaczyć godło Stolicy Apostolskiej, otoczone przez insygnia języka Anglii. Kościół prawdopodobnie należał początkowo do języka Anglii (w latach 1365-1374,) a później przekazany został językowi Francji. Ściany kościoła pokryte były freskami. Z pierwotnych fresków zachowało się niewiele, jednak widoczny jest unikatowy motyw „Tronu Bożego”. To rzadki temat ikonograficzny przedstawiający Boga trzymającego ukrzyżowanego Syna. Obok widać przedstawienia Maryi Dziewicy, św. Jana Chrzciciela i kilku biskupów. Fresk pochodzi z końca XV lub początku XVI wieku. Kościół na co dzień jest zamknięty, a zwiedzać można go wyjątkowo np. podczas Dni Otwartych Drzwi.
C — Zajazd Francuski
Zajazd Języka Francuskiego to jeden z najbardziej reprezentacyjnych i okazałych budynków Zakonu Świętego Jana na Rodos. Zlokalizowany przy malowniczej ulicy Ippoton. Wzniesiony w latach 1492–1512 z inicjatywy francuskich Wielkich Mistrzów – Piotra i Emeryka – stanowi doskonały przykład późnogotyckiej architektury rycerskiej z okresu największego rozkwitu Zakonu.
Zajazd pełnił funkcję miejsca spotkań rycerzy języka francuskiego, gdzie omawiano sprawy wspólne, organizowano uczty i przyjmowano ważnych gości. Budynek wyróżnia się monumentalną, 25-metrową fasadą o symetrycznym układzie, zdobioną dekoracyjnymi gzymsami, masywnymi portalami i licznymi herbami, świadczącymi o francuskiej tożsamości wspólnoty. Górna część fasady ozdobiona jest blankami i półcylindrycznymi wieżyczkami, które nadają jej reprezentacyjno-obronny charakter, typowy dla średniowiecznej zabudowy wyspy.
W okresie panowania osmańskiego budynek został przekształcony w kompleks prywatnych rezydencji. Wiązało się to z licznymi zmianami w jego strukturze. Dopiero podczas włoskiej okupacji (1912–1943) przywrócono mu pierwotny wygląd, usuwając późniejsze przeróbki i odtwarzając średniowieczne detale architektoniczne.
Zajazd Francuski jest dziś jedyną oberżą językową na Rodos udostępnioną do zwiedzania. Obecnie mieści się tu Instytut Francuski (na parterze) oraz przestrzeń wystawiennicza (na piętrze), a całość otacza urokliwy ogród. Ciekawostką jest fakt, że od 1912 roku budynek pozostaje własnością państwa francuskiego. Mimo że wnętrza nie są ogólnie dostępne, Zajazd zachwyca z zewnątrz, jako jeden z najlepiej zachowanych przykładów architektury rycerskiej na Rodos.
B — Zajazd Włoski
Zajazd Języka Włoskiego był jedną z najważniejszych siedzib rycerzy Zakonu Świętego Jana na Rodos. Reprezentował takie regiony takie jak Sycylia, Lombardia, Kalabria czy Apulia. Budynek powstał w 1519 roku z inicjatywy Wielkiego Mistrza Fabricio dell Carretto i od początku pełnił funkcję miejsca spotkań, obrad oraz reprezentacji włoskiego języka zakonnego.
Architektura zajazdu łączy gotycką formę z renesansowymi detalami, charakterystycznymi dla włoskiej sztuki przełomu XV i XVI wieku. Fasada budynku jest bardziej powściągliwa i surowa w porównaniu z bogato zdobionymi zajazdami francuskim czy hiszpańskim. Mimo to zachowuje monumentalny charakter – z rycerskimi herbami, reprezentacyjnymi portalami i harmonijnym układem architektonicznym.
Po zdobyciu Rodos przez Imperium Osmańskie w 1522 roku zajazd. Podobnie jak inne budynki w obrębie Collachium, stracił pierwotną funkcję i został częściowo zniszczony. Dopiero w okresie włoskiej okupacji wyspy (1912–1943) przeprowadzono staranną renowację, przywracając mu historyczne formy i odtwarzając jego średniowieczny charakter.
Dziś Zajazd Włoski pozostaje ważnym świadectwem dziedzictwa włoskiego języka Zakonu oraz przykładem harmonijnego połączenia stylów architektonicznych w służbie idei wspólnoty rycerskiej.
A — Katedra bizantyjska „Matki Boskiej Zamkowej”
Zbudowana w XI wieku katedra Matki Boskiej Zamkowej była najważniejszym kościołem wschodniego chrześcijaństwa w mieście Rodos. Po zajęciu wyspy przez joannitów w 1309 r. kościół zaczął być użytkowany przez zachodnioeuropejskich mieszkańców miasta. Podczas okupacji tureckiej zabytek przekształcono w meczet, znany jako Meczet Kantouri. W 1940 roku Włosi odrestaurowali budynek i usunęli wszystkie ingerencje Imperium Osmańskiego. Obecnie mieści się tam Muzeum Bizantyjskie. Katedra usytuowana jest na placu Muzealnym, u wylotu ulicy Ippoton.
Więcej przeczytasz we wpisie Kościół Matki Boskiej z Zamku.
H — Zajazd Języka Angielskiego
Zakwaterowanie języka Anglii to dwupiętrowy budynek z kopułą na parterze i apartamentami na piętrze. Wybudowany został w 1443 roku, zburzony w 1850 i ponownie zrekonstruowany w 1919 roku przez Włoską Służbę Archeologiczną. Zabytkowi nadano ogólnie rycerską formę, zgodnie z popularną wówczas włoską metodą renowacji. Zajazd angielski znajduje się naprzeciwko szpitala rycerskiego. Budynek powstał w XV wieku, jednak w porównaniu z innymi zajazdami był stosunkowo skromniejszy ze względu na mniejszą liczebność Anglików w zakonie. Mimo to zajazd odznaczał się elegancką, harmonijną architekturą, typową dla stylu gotyckiego obecnego w budowlach joannickich na Rodos.
W czasie okupacji tureckiej obiekt został przekształcony i znacznie przebudowany. W wyniku tych zmian jego pierwotna forma uległa zatarciu, a sam budynek zatracił funkcje związane z działalnością zakonu. Obecnie z dawnego Zajazdu Języka Angielskiego zachowały się jedynie fragmenty.
Warto dodać, że po upadku Rodos w 1522 roku rycerze języka angielskiego ostatecznie utracili swoje zakwaterowanie. Natomiast wraz z reformacją i zerwaniem Anglii z Kościołem katolickim, obecność rycerzy angielskich w Zakonie zaczęła stopniowo zanikać.
* * *
Drogę Ippoton warto odwiedzać o każdej porze dnia i roku. Jednak najbardziej magiczne wrażenia zapewnia zwiedzanie o poranku lub tuż przed zmierzchem, gdy miękkie światło wydobywa fakturę kamieni, a ulica tonie w ciszy przerywanej jedynie krokami spacerowiczów. Spacer ulicą jest szczególnie magiczny nocą, gdy oświetlenie wydobywa kontury gotyckich budowli, a cisza tworzy mistyczną atmosferę. Zwiedzając, warto patrzeć też pod nogi, a ze względu na nierówny bruk (chochlaki), warto założyć wygodne i stabilne obuwie.
