Na zachodnim wybrzeżu wyspy, 20 km na południe od miasta Rodos położona jest niewielka wioska Damatria (gr. Δαματριά). Liczy sobie ona według spisu ludności z 2011 roku, zaledwie 641 dusz. Nie jest to kurort turystyczny, lecz stara wioska z historią sięgającą czasów antycznych.
Bogata historia wioski Damatria
Czy wiecie, że wioska wzięła swoją nazwę od starożytnej bogini Demeter, która prawdopodobnie była czczona w tej okolicy, a jej sanktuarium znajdowało się na terenach w pobliżu wsi. Wioska ta była usytuowana w tym miejscu już w starożytności. Wykopaliska archeologiczne odkryły ślady osadnictwa w tym miejscu już we wczesnej epoce mykeńskiej, czyli około 2000 roku p.n.e.
Historia Damatrii zawsze była związana z historią całego obszaru. W czasach, kiedy na wyspie przebywali Rycerze Szpitalnicy, czyli od XIV do XVI wieku, Damatria była użytkowana rolniczo. Później, podczas okupacji tureckiej, prawdopodobnie w 1866 roku, zbudowano miejscowy kościół, który gromadził mieszkańców w tych trudnych latach.
Podczas włoskiej okupacji (1912–1943) włoscy zdobywcy zmusili miejscowych do oddania części gruntów ornych w celu realizacji planów rozwoju rolnictwa. Osadzili oni na tych ziemiach osadników włoskich, którzy osiedlili się w pobliżu Damatrii w miejscu nazwanym Kato Kalamonas. W czasach okupacji niemieckiej na znaczeniu zyskały włoskie obiekty wojskowe, wraz z lotniskiem w Maritsa. Damatria po raz kolejny stała się spiżarnią dla okupantów i głównym dostawcą żywności. Po upadku osi niemiecko-włoskiej obszar Damatria, podobnie jak inne wioski wyspy Rodos, został czasowo zajęty przez Brytyjczyków. Potem, po raz pierwszy, po stuleciach zniewolenia, miejscowa ludność poczuła, że zbliża się wolność i pożądana integracja z matką Grecją, co ostatecznie nastąpiło 7 marca 1948 roku.
Damatria współcześnie
Współczesna Damatria zachowała w większej części swój tradycyjny styl, chociaż znajdziemy tam również nowoczesne domy, wybudowane w ostatnich latach przez mieszkańców wioski. Przed wjazdem do wioski znajduje się stacja benzynowa oraz mały kościółek Agiou Georgiou.
Damatria jest małą wioską. W centralnym jej punkcie znajduje się placyk Omonia z dębem i pomnikiem z II wojny światowej. Znajdziemy tutaj tez kilka lokali i publiczne, całkiem przyzwoite toalety. Nie ma natomiast supermarketu. Warto zapuścić się w głąb, by zobaczyć starsze domki, dość dobrze zachowane. Z powodu żyznej gleby, wilgotnego i ciepłego mikroklimatu Damatria nadal jest dobrym miejscem pod uprawy.
W szerszym obszarze wioski Damatria znajdziemy naturalne źródła, dalej Dolinę Motyli, wyjątkowe leśne trasy spacerowe oraz zabytkowe kościoły i stanowiska archeologiczne z rozległymi ruinami.
W wiosce kultywuje się tradycje i dawne zwyczaje, takie jak „Kamouzeles” (maskarady karnawałowe), humn Lazarasusa śpiewany przez dzieci w sobotę Łazarza, rytuał tradycyjnego wesela z pieśniami, oferujący gościom tradycyjny rodyjski przysmak melekounia.
Zabytki sakralne obszaru Damatria
Na terenie wsi znajduje się kościół Świętego Krzyża, najstarsze miejsca kultu w okolicy. W jego okolicy znaleziono ruiny starożytnych budowli greckich, rzymskich, bizantyjskich i rycerskich. W kościele oprócz starożytnych greckich i wczesnochrześcijańskich elementów architektury bizantyjskiej, na ścianach wiszą również stare ikony, takie jak np. te ze starego rzeźbionego w drewnie ikonostasu przedstawiającego Dziewicę trzymającą dziecko, Despotycznego Chrystusa, Świętego Jana Chrzciciela.
Jak tam dojechać?
Kościół znajduje się około 1,5 km na zachód od osady Damatria. Położony jest na wzgórzu i prowadzi do niego droga o długości około 30 metrów otoczona sosnami i cyprysami.
Drugą świątynią jest wykopana w skale, jednonawowa bazylika Agios Nikitas z XII wieku, ozdobiona XIII-wiecznymi freskami. Znajduje się ona na wysokości około 100 metrów na północny wschód od Damatrii, na południowych zboczach góry Paradisi. Włoski archeolog Inglieri początkowo uważał tę świątynię za starożytny grobowiec. Jednak jego kolega Brandi, który bardziej szczegółowo studiował kościół i jego freski, nie zgadza się z tym poglądem. Uważa, że zarówno świątynia, jak i otaczające ją sztuczne jaskinie zostały przypisane średniowiecznym pustelnikom. Przemawia za tym również istnienie wewnątrz świątyni dwóch nagrobków z krzyżem w stylu bizantyjskim. W sąsiedniej jaskini odkryto skarbiec złotych i srebrnych bizantyjskich monet z połowy XIII wieku. Kościół Agios Nikitas Damatrias jest naprawdę wyjątkowym tego rodzaju zabytkiem, zarówno ze względu na budowę jaskini, jak i freski.
Jak tam dojechać?
Na północny wschód od wioski Damatria, przy drodze do wioski Maritsa, około 100 metrów skręcamy w lewo i podążamy drogą polną o długości 1500 metrów, która kończy się placem z niesamowitym widokiem. Następnie ścieżka o długości około 70 metrów prowadzi nas do kaplicy położonej na wysokości około 100 metrów.
Gospodarka i turystyka
Damatria nadal pozostała wioską typowo rolniczą. Oliwki, owoce cytrusowe, winorośl, zboża i warzywa są głównymi produktami rolnymi regionu. Oprócz produkcji rolnej, w Damatrii znajduje się ferma drobiu i browar, który działa w Damatrii od 1982 roku i produkuje piwo o nazwie Magnus Magister i Magnus Lager.
Damatria nie jest miejscem nastawionym na turystykę. Nie znajdziesz tutaj hotelu, jest tylko jedna kawiarnia, jedna restauracja i piekarnia, ale wszystko usytuowane blisko siebie w centrum wioski. Do plaży jest daleko, około 4 km, ale plaża nie jest najgorsza, jak na zachodnie wybrzeże.
Nie trzeba jechać specjalnie do Damatrii, ale odwiedzając np. Dolinę Motyli, warto zahaczyć i o tę wioskę.
